Japon Modernleşmesinin Mimarı: İmparator Meiji

Japon imparatoru Meiji, Japon modernleşmesinin öncüsü. Onun devrinden itibaren eski Japon feodal yapısı kalmamış ve Japonlar batı giysileri ve ateşli silâhları ile tanışmışlardı.

Çin’in Yenilmesi Japonlara Örnek Oluyor

İngilizlerin, Çin’de afyon satmaya çalışmasıyla birlikte 1839–1842 Afyon Savaşı patlak vermiş ve Çin bu savaşta yenilerek, Avrupalı devletlerle ağır bir ticaret antlaşması imzalamak zorunda kalmıştır.

Japonya, Çin’in bu yenilgisinden sonra, yeni dünyaya ayak uydurmaya çalışmış ve bu durumda Meiji Restorasyonu ortaya çıkmıştır.

Ve de Japonya, batılı devletlerle ticaret antlaşmaları yapmak zorunda kalmış ve ucuz hammade arayışında batılı devletlere limanlarını açmak mecburiyetinde kalmışlardır.

Batılı devletler Japonya’nın hammadelerini çıkarıp tek taraflı kâr sağlıyorlardı. Samurayların canına tak etmişti.

Daimyolar Feodal Yapısı

Japonya o zamanları Daimyolar ile yönetiliyordu. Kendi özerk yapıları vardı. Japonya’daki tüm eyaletler bu daimyolar adı verilen derebeyleri tarafından yönetilirdi. Bu yönetim dışa kapalı bir yönetimdi.

İmparator Meiji, merkezî hükûmet kurmak amacı ile bu yapıyı feshetti. Ama feshetmek o kadar kolay olmadı. Samuraylar, imparatorun yanında olmuş ve onu tahtta geçirek için feodal yapıyı yıkmışlardır. Ve bu darbe girişimi çok kanlı olmuştur. Tokugawa Şogunluğu direnmiş ve Boshin Savaşı onların son savaşı olarak tarihe geçmiştir.

O zamana kadar Japonya askerî diktatörlükte yönetiliyordu. İmparator ise gücü olmayan bir yönetici figürüydü.

İmparator Meiji (Görsel, I.)

Samuraylığa Son Veriliyor

Samuraylık, Japon tarihinde çok önemli bir husustur. Tarih boyunca Japon halkını korumuş yegâne kuvettir. Samuraylar, en üst düzey yere sahiptiler. Asker olmamalarına rağmen düzeni korumak amacıyla yanlarında kılıç taşınmasına izin veriliyordu.

Meiji Restorasyonu ile birlikte, Tokugawa kast sistemi kalktıktan sonra Japonlar arasındaki tüm sınıflar kalkmıştı. Böylece samurayların buradaki değeri düşüvermişti.

Tabiî ki Japonlar bu yeniliklere kızmışlardı sadece durum bu da değildi. Maaşları ödenemiyordu. Kendi destek verip hükûmet kurmasına yardım ettikleri Meiji hükûmeti onlara sadece bir kere ödeme yapmıştı.

1876'da Samurayların kılıç taşıması yasaklanmış ve bu durum artık, isyân noktasına getirtmişti.

Meiji rejiminde Savunma Bakanı olarak görev yapan Satsuma kökenli Takamori, Kore’nin işgâl etmesini savundu ancak Meiji, heyet kararını önemsemesinden dolayı istifâ etti. Onun yerine bakan olarak atanan Masujiro’yu da öldürtmüştür.

Samuray ayaklanmalardan ilki 1874 yılında Kyuşu adasındaki Hizen-han’da yaşandı. Ama bunların en büyüğü, istifâ edip hükûmete karşı Samurayaları birleştirip isyân eden Takamori oldu.

Meiji Restorasyonu ile kurulan yeni ordu, Takamori’nin isyânını (Satsuma isyânı) bastırmak için isyâncıların üzerine gönderilmiştir.

İsyâncılar 40 bin, düzenli ordu 60 bin idi. İsyâncılar bu savaşı kaybetmiş ve Samurayların sonu olmuştu. Takamori’de samuraylara özgü olan bir intihar yöntemi ile yaşamına son vermişti.

Savaştaki Yeri

Japonya’ya güven veren Rus-Japon ve Çin-Japon savaşında önemli bir rol oynamıştır.

Bu savaşları Japonların kazanmasıyla beraber, Rusya’da bolşeviklik yükselmiş, Çin’de 1911 devrimi olmuş ve Qing hanedanlığı yıkılmıştı.

Kore’nin ilhâkı ile ilgili fermanı da Meiji imzalamıştır.

Bir tâsvir. (Görsel, II.)

Yeniliker

İmparator Meiji döneminde yeni bir eğitim sistemine geçilmişti. O henüz tahtta geçmeden önce batılılar tarafından kolonileştirilmeye çalışan Japonya, onun devri ve sonrası ekonomik refâh yaşanmış ve herkes yasa önünde eşit olmuştu.

İlk demiryolu onun döneminde açıldı, Avrupa takvimî onun döneminde tedrisat edildi.

Ayrıca bunların yanısıra iletişim konusunda devletini geliştirmiş, kendine güvenen bir toplum yaratmıştı.

Modern bir ulus, modern ve güçlü bir ordu bırakmıştı, kendi ardından.

Meiji Restorasyonu

• İmparator Meiji, başkenti Kyoto’dan Edo’ya taşıdı. Bu
  şehre “Doğu’nun başkenti” anlamına gelen Tokyo adı verildi.
• Feodal devirdeki sınıflar kaldırıldı.
• Meşruti monarşi kuran bir anayasa hazırlandı. Mutsuhito Meiji
• 1868–1898 yılları arasındaki dönemde 2190 fabrika açıldı.
• 1870’te ilk demir yolu yapımına başlandı, 1890’da demir yolu uzunluğu 7200 kilometre oldu.
• 1871’de daymiyo denen derebeylik sistemine son verildi, ülke vilayetlere bölündü. Valiler merkez tarafından atandı.
• 1871’de ilk gazete yayımlandı. Dört yıl sonra yayımlanan gazete ve dergilerin sayısı 100’ü buldu.
• Avrupa ve Amerika’ya binlerce öğrenci gönderildi.
• İngiliz uzmanlarla modern bir donanma kuruldu.
• 1872’de kadın erkek her Japon için ilköğretim zorunlu hâle getirildi. XX. yüzyıla gelindiğinde okuma yazma bilmeyen Japon hemen hemen hiç kalmamıştı.
• Modern bir posta-telgraf ve yeni bir para sistemi oluşturuldu.
• 1873’te mecburi askerlik kabul edildi. Aynı yıl ilk kez bir ordu ve donanma oluşturuldu.
• 1899’da Alman tesiri altında yeni bir anayasa ilan edildi. (Alıntıdır, kaynaklara bknz.)

Fakat batının umduğu olmamıştı, Japonya’da korkunç bir militarizm ortaya çıkmıştı..

KAYNAKLAR:

Dilara Anteplioğlu, Japonya’da Meiji Dönemi Toplumsal Sınıflarda Değişim, Tuavm, cilt 3, sayı:1.

Söylenti, Reformist İmparator Meiji Dönemi, 22 Mart 2023.

Jared Diamond, Yükseliş, Pegasus Yay.

W. Eberhard, En Eski Devirlerden Zamanımıza Kadar Uzak Doğu Tarihi.